7 Μουσικές Συνθέσεις του Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν (Η Μουσική στη Ζωή μας)
Οταν στις 21 Ιουνίου 2016 ο μαέστρος Κάρολος Τρικολίδης (1947-2022) διηύθυνε στο Ηρώδειο την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ και τη Χορωδία της, στην 9η Συμφωνία του Μπετόβεν, με την «Ωδή στη Χαρά» του Σίλλερ, επρόκειτο για μια επανάσταση στα μουσικά δρώμενα της χώρας μας. Αυτό έγκειτο στο γεγονός ότι ο Μαέστρος θα προσπαθούσε να ερμηνεύσει αυτό, «το σπουδαιότερο έργο που γράφτηκε ποτέ στην ιστορία της μουσικής», όπως είχε πει, με τα αυθεντικά «τέμπι» του Μπετόβεν.
Δηλ. με τις σωστές μετρονομικές ενδείξεις που πλέον είναι γνωστές, σαφείς και δημοσιευμένες. Ηταν επαναστατικό, διότι επί 200 χρόνια περίπου είχε δημιουργηθεί μια παράδοση εσφαλμένη, η οποία βασιζόταν στα λάθος «τέμπι» τα οποία είχε σημειώσει ο ανιψιός του συνθέτη, ο Καρλ. Αυτά όμως έχουν πια αποσαφηνιστεί, με επισταμένες και κοπιώδεις έρευνες δεκαετιών διαφόρων μουσικολόγων ειδικών επί του θέματος και ανακαλύψεις χειρογράφων σημειωματάριων του Μπετόβεν.
Μάλιστα, σημαντικό μέρος της εν λόγω αποκατάστασης πιστώνεται και ο διάσημος και διαπρεπής Ελληνας Διευθυντής Ορχήστρας,«ο μάγος της μπαγκέττας», όπως έγραφαν κάποτε οι ευρωπαϊκές εφημερίδες, Μιλτιάδης Καρύδης (1923-1998), ο οποίος, μετά από μια «τουρνέ» στην Ισπανία στα 1989, όπου ερμήνευσε 13 φορές την 9η Συμφωνία σε 13 διαφορετικές πόλεις, με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Ρηνανίας - Παλατινάτου και τη Φιλαρμονική Χορωδία της Στουτγκάρδης, αποφάσισε να δημοσιεύσει σε δύο έγκριτα γερμανικά μουσικολογικά περιοδικά δύο σημαντικά λάθη (στο «Σκέρτσο» και στην 4η κίνηση του έργου, το «φινάλε») που ο ίδιος είχε επισημάνει και τον απασχολούσαν επί μακρόν και είχε πια την ευκαιρία στην παραπάνω περιοδεία, να τα «δοκιμάσει» με την ορχήστρα και ως λάθη, δηλ. όπως δημοσιεύονταν έως τότε στις γνωστές παρτιτούρες του έργου, αλλά και όπως ο ίδιος πίστευε σωστά στην πράξη, με αποτέλεσμα να καταλήξει, ότι οι ανακαλύψεις του και οι εξηγήσεις του ήταν ορθές επιστημονικά.
Κατόπιν δημοσίευσε δύο επιστημονικά κείμενα με τις διορθώσεις του ανατρέποντας μπετοβενικά θέσφατα δύο αιώνων και βάζοντας ένα λιθαράκι στην αποκατάσταση του «κολοσσού» αυτού της Μουσικής και της Τέχνης, ουσιαστικά «του σπουδαιότερου ανθρώπινου δημιουργήματος το οποίο αγγίζει τον Θεό», όπως είχε πει σε συνέντευξή του ο Τρικολίδης. Φυσικά οι μετέπειτα εκδόσεις «Urtext», δηλ. απ' ευθείας από το πρωτότυπο, δημοσιεύουν σωστά πλέον τα «τέμπι» του έργου, συμπεριλαμβανομένων και των καθοριστικών διορθώσεων Καρύδη.
7
Μαΐου 2024, αίθουσα με τις Καρυάτιδες των «Φίλων της Μουσικής», Βιέννη,
Φιλαρμονική Ορχ. της Βιέννης, Χορωδία, σολίστες, δ/ντής ορχ.: Ρικ.
Μούτι (φωτ. Kirsten Liese) |
Στις 7 Μαΐου, συμπληρώθηκαν 200 ακριβώς χρόνια από την Πρώτη Εκτέλεση του έργου υπό τη μπαγκέττα του ίδιου του Μπετόβεν, που από καιρού ήταν τελείως κωφός και η οποία είχε συμβεί στις 7 Μαΐου 1824.
Στη Βιέννη, όπως ήταν φυσικό, δόθηκε η επετειακή, 200 χρόνια μετά, στη χρυσοποίκιλτη αίθουσα συναυλιών του Συλλόγου «οι Φίλοι της Μουσικής» με τις Καρυάτιδες, ένα έργο προσφορά στην παγκόσμια κοινότητα του Ελληνα μαικήνα και επιχειρηματία από τη Βλάστη Κοζάνης, Νικολάου Δούμπα (1830-1900), στον οποίο συν τοις άλλοις οφείλουμε τη διάσωση μερικών από τα αριστουργήματα του Γιόχαν Στράους, του Σούμπερτ και του Μπραμς.
Τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης σε αυτήν τη συναυλία διηύθυνε ο Ιταλός μαέστρος, Ρικκάρντο Μούτι, ο οποίος έχει συμπληρώσει αισίως πάνω από μισόν αιώνα συνεργασίας με το εν λόγω ιστορικό σύνολο. Λόγω δε της ιστορικής σημασίας του γεγονότος, η «Ενάτη» επαναλήφθηκε και στις 4, 5 και 6 Μαΐου, στην ίδια αίθουσα του «Musikverein».
Σε συνέντευξη που έδωσε ο Μαέστρος, στην ιταλική εφημερίδα «Λα Ρεπούμπλικα» της 3ης Μαΐου 2024, για την ύψιστη αυτή τιμή να διευθύνει ο ίδιος, ένας Ιταλός, τη συγκεκριμένη συναυλία και όχι ένας Γερμανός ή Αυστριακός συνάδελφός του, τόνισε ότι «πρόκειται για την κορύφωση της ανθρώπινης διανόησης.
Ο Κάραγιαν υποστήριζε πως για να μπει κάποιος στη μυστικιστική διάθεση του έργου πρέπει να το διευθύνει τουλάχιστον είκοσι φορές. [...]». Και συνεχίζει: «[...] Το μυστικιστικό του γνώρισμα έγκειται στην παρουσία του ανθρώπου στο απόλυτο. Το βαθύ νόημα της "Ενάτης" γίνεται πλήρως κατανοητό, εξεταζόμενο πλήρως με την "Missa Solemnis" του Μπετόβεν, την οποία ο ίδιος βρήκα το θάρρος να διευθύνω πρώτη φορά, αφού έκλεισα τα 80 μου χρόνια.
Η "Missa" είναι μια σπαραχτική έκφραση της απόγνωσης του ατόμου. Ο άνθρωπος σας εκλιπαρεί για το έλεος του Θεού, αντίθετα στην "Ενάτη" δείχνει το κοσμικό του πρόσωπο ο Μπετόβεν σε σχέση με τον Δημιουργό και τη δημιουργία: έναν μη θρησκευτικό Θεό που είναι η Φύση, και μεταφράζεται στην ιδέα της αδερφοσύνης που αναπτύχθηκε στο φινάλε της Συμφωνίας χάρη στο κείμενο του Σίλλερ».
Επίσης, ο Μαέστρος Ρικκάρντο Μούτι, παραδέχεται πως οι μουσικοί της Φιλαρμονικής της Βιέννης, κατά μια έννοια, έχουν στο DNA τους την άμεση παράδοση της Πρώτης Εκτέλεσης της 9ης, αφού όταν η Ορχήστρα ιδρύθηκε από τον συνθέτη Otto Nikolai, σε αυτήν ενσωματώθηκαν και δύο κοντραμπασσίστες οι οποίοι έλαβαν μέρος στην Πρώτη Παρουσίαση του έργου υπό τον συνθέτη. Διηγήθηκαν μάλιστα τότε στους νεότερους συναδέρφους τους, ότι στην αρχή του 4ου μέρους, δημιουργήθηκε αποπροσανατολισμός και χάος ανάμεσα στα τσέλλα και τα κοντραμπάσσα, με τη γραφή του Μπετόβεν στο αρχικό «ρετσιτατίβο» που οδηγεί στην «Ωδή στη Χαρά».
Η 1η σελ. του 1ου μέρους του έργου (αυτόγραφο) |
Και όλη αυτή η έκκληση του «Τιτάνα» της Μουσικής, του Μπετόβεν και του ποιητή Σίλλερ, για συναδέλφωση όλων των Λαών, έρχεται να εορταστεί μια περίοδο που οι Λαοί σκοτώνονται για τα συμφέροντα των ολίγων στους διάφορους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, στους οποίους η κυρίαρχη πολιτική στη χώρα μας, μας εμπλέκει όλο και πιο βαθιά.
Πού να ήξερε ο έρμος ο Μπετόβεν, ότι πριν από αρκετά χρόνια, η μουσική της «Ωδής στη Χαρά» του θα γινόταν ο Υμνος της Ενωμένης Ευρώπης, δίχως το κείμενο, μιας Ευρώπης που αφανίζει τους Λαούς, μιας Ευρώπης που οδηγεί τους πολίτες της στη φτώχεια και διευρύνει διαρκώς τις κοινωνικές ανισότητες.
[...] Ας είστε αγκαλιασμένοι, ω εκατομμύρια!
Αυτό το φιλί σ' ολόκληρο τον κόσμο!
Αδέρφια, πάνω από το πέπλο των αστέρων
πρέπει να μένει ένας καλός πατέρας.
Ας είστε αγκαλιασμένοι,
Αυτό το φιλί σ' ολόκληρο τον κόσμο!
Χαρά, ω όμορφη θεϊκή σπίθα,
κόρη από την Ελυσία.
Χαρά, ω όμορφη θεϊκή σπίθα, ω θεϊκή σπίθα.
Φρ. Σίλλερ
Η αρχή της «Ωδής στη Χαρά» από το φινάλε του έργου (αυτόγραφο) |
Διευθυντής Ορχήστρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου